Tijd voor wat eenentwintigste-eeuwse debunking en fact-checking. Wie was Caïssa?
Een schaakgodin, denkt u vast. Want dat zegt iedereen. Er zijn twee clubs in Nederland die zo heten en Kasparov roept in zijn schaakboeken regelmatig dat ‘Caïssa op mijn hand was’.
Sorry, gelovigen. Sorry Kasparov. Even goede vrienden, en geen kwaad woord over de befaamde concullega’s natuurlijk, maar Caïssa is nep. Ze is verzonnen.
Nou zijn alle Griekse goden en godinnen natuurlijk verzonnen, maar Caïssa is nog meer verzonnen dan Poseidon, Zeus, Apollo en Pallas Athene. Caïssa is namelijk pas in 1527 verzonnen in een gedicht over schaken door een Italiaanse dichter. Hij noemde haar Scacchia – je herkent het woord Schaak er in terug.
Een Britse dichter hergebruikte het idee in een rijmverhaal in 1763 dat hij Caïssa Or The Game at Chess noemde – je herkent het woord Chess er in terug. In die versie bedenkt een andere door de Brit verzonnen god, ene Euphron, het spel schaak op verzoek van oorlogsgod Mars die de bosnimf Caïssa wil versieren.
Waarmee ik wil zeggen dat Caïssa in de tijd van Homeros en Alexander de Grote nog niet niet als ‘godin’ bestond. Ze is nooit aanbeden door Grieken of Romeinen. Ze is nep, want pas bedacht een paar honderd jaar geleden. Ze is kortom net zo’n niet-echte heilige als Sinterklaas.
Nou is er natuurlijk niks mis mee om je naar de Sinterklaas van het schaakspel te noemen of die aan te roepen bij een overwinning. Tradities van tweeënhalve eeuw oud zijn natuurlijk ook tradities.
Maar toch. Als Gary Kasparov u de volgende keer meldt dat Caïssa met hem was, vraag dan vriendelijk waar in Griekenland een tempel van Caïssa staat. En als hij u verbijsterd aankijkt, vertel hem dan dit verhaal.
PS: Een Duitse bioloog Hering ontdekte een nieuw motvlindertje in de Maleisische bossen een eeuw geleden, en noemde die de Caïssa Caïssa, met als subsoort de Caïssa Gambita. Ik vermoed dat hij het vlindertje heeft doodgeslagen op een schaakbord.
PPS: online vond ik ook nog nachtclub Caïssa. Dat is geen schaakclub, maar wel een club waar je vrouwen kunt schaken. Misschien moet je dat tegen Kasparov vertellen.